ویرایش و تحلیل
از
مهری تابان
گر ماه من برافکند از رخ نقاب را
سعدی
سعدی
ادامه
گویی
دو چشم جادوی عابد فریب او
بر چشم من
بر چشم من
ـ به سحر ـ
ببستند، خواب را
معنی تحت اللفظی:
انگار دو چشم فریبای ماه من
به ترفند سحر و جادو
راه ورود خواب را بر چشم من سد کرده اند.
سعدی
در این بیت غزل
چشمان شاهد را
موضوع بررسی قرار داده است:
۱
گویی
دو چشم جادوی عابد فریب او
بر چشم من
بر چشم من
ـ به سحر ـ
ببستند، خواب را
سعدی
چشمان شاهد را عابد فریب محسوب می دارد.
سؤال این است
که
چرا عابد فریب و نه فریبا؟
۲
گویی
دو چشم جادوی عابد فریب او
بر چشم من
بر چشم من
ـ به سحر ـ
ببستند، خواب را
عابد
کسی است
که
محو جمال حق
شده است
و
اعتنایی به محیط مادی پیرامون خود ندارد.
عابد
شیفته موجودی ماورای طبیعی و ماورای اجتماعی است
و
بی اعتنا به موجودات طبیعی و اجتماعی است.
عابد
حتی در سمفونی جیرجیرک ها (فروغ فرخزاد)
زوزه گرگ ها
عوعوی سگ ها
به دستیاری تخیل
به کشف عبادت جانوران نایل می آید.
عابد
نسبت به تیر نگاه شاهد
رویینضمیر
(رویین دل، ضد ضربه)
است.
فریب عابد
کار فوق العاده دشواری است.
کردوکاری در حد شق القمر است.
۳
گویی
دو چشم جادوی عابد فریب او
بر چشم من
بر چشم من
ـ به سحر ـ
ببستند، خواب را
سعدی
بر آن است که چشمان شاهد ماه واره اش
چنان دلربا ست
که
حتی
عابد رویینضمیر
قادر به مقاومت در مقابل مغناطیس (جاذبه) آنها نیست.
این طرز تأکید بی نظیر سعدی
اگر شاهکار نیست، چیست؟
۴
گویی
دو چشم جادوی عابد فریب او
بر چشم من
بر چشم من
ـ به سحر ـ
ببستند، خواب را
سعدی
از سویی
خواب
را
به
شطی
تشبیه می کند
و
از سوی دیگر
چشمان شاهد
را
به
آبیارانی
(باغبانانی).
چشمان عابد فریب شاهد
بسان آبیاران بیل به دستی
سدی در مقابل ورود شط خواب به کرت چشمان شاعر برپا می دارند.
می توان گفت که
سعدی
دیالک سوبژکت ـ اوبژکت
را
به شکل دیالک تیک باغبان (آبیار) ـ کرت (چشم)
بسط و تعمیم می دهد
و
نقش تعیین کننده را از آن سوبژکت (چشمان شاهد) می داند.
این به معنی گرفتاری بی اراده و بی اختیار
در کمند عشق شاهد است.
عشق خودپو
(خود به خودی)
را
بهتر از این نمی توان توضیح داد.
۵
گویی
دو چشم جادوی عابد فریب او
بر چشم من
بر چشم من
ـ به سحر ـ
ببستند، خواب را
سعدی
ضمنا
سوزش چشم در اثر بی خوابی
را
به سوزش کشت در اثر بی آبی (تشنگی)
تشبیه می کند
که هم رئالیستی است و هم ستایش انگیز.
این بیت غزل
فی نفسه
شاهکار شیخ شیراز
است.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر