سیری در شعری از مهدی اخوان ثالث (136)

مهدی اخوان ثالث

(1307 ـ 1369)

پیوند ها و باغ ها

از این اوستا

(1344)

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون  

گفت:

«گپ زدن از آبیاری ها و از پیوند ها کافی است

خوب

تو چه می گویی؟»

·        راوی و یا سوبژکت سیب به دست با سیب در گفتگو ست و نظر او را می پرسد.

1

«آه

چه بگویم؟

هیچ»

·        سیب به عنوان اوبژکت حرفی برای گفتن ندارد.

·        پیش شرط موضعگیری و ابراز نظر، نظر مندی است و سیب به مثابه اوبژکت نمی تواند موضع بگیرد.

·        به همین دلیل سوبژکت سیب به دست به توصیف سیب می پردازد تا «هیچ» توخالی سیب را به ترفندی پر کند:

2

سبز و رنگین جامه ای گلبفت بر تن داشت

·        این وصف سیب است:

·        سیب سبز و شاداب است، با جامه ای رنگین و گلبفت بر تن.

·        گلبفت احتمالا مخفف گلبافت و یا گلبافته است.

·        واژه مرکب گلبفت در واژه نامه ها نیست.

·        منظور شاعر از سیب گلبفت، احتمالا سیبی است که به گل سرشته است و بسان گل معطر است.

·        خوشبو ست.

·        اخوان احتمالا تحت تأثیر شعر معروف سعدی است:

گلي خوشبوي در حمام

روزي

رسيد از دست محبوبي به دستم

 بدو گفتم که مشکي يا عبيري

که از بوي دلآويز تو مستم

 بگفتا:

«من گلي ناچيز بودم

وليکن مدتي با گل نشستم

 کمال همنشين در من اثر کرد

و گر نه من همان خاکم که هستم.»

3

دامن سیرابش از موج طراوت،

مثل دریا بود

·        دامن سیب از موج طراوت سیراب بود.

·        بسان دریا که دامنش از موج طراوت سیراب است.

·        اشعار اخوان را نمی توان با خواندن صرف، بدرستی درک کرد.

·        تنها ترفند فهم بفهم ـ نمیر اشعار اخوان، تحلیل حوصله مند و دقت مند  آنها ست.

4

دامن سیرابش از موج طراوت،

مثل دریا بود

·        در همین جمله کوتاه دنیائی تصور و تصویر ـ بطرز فشرده ای ـ  گنجانده شده است.

·        سیب چیزی طبیعی و ناتورال است.

·        اخوان سیب ناتورال را دامنمند تصور و تصویر می کند.

·        یعنی سیب را، چیز ناتورال را، فمینیزه (دختر واره، زن جوان واره) می کند.

·        سیب طبیعی، بدین طریق، هومانیزه و سوسیالیزه می شود.

·        انسان واره می شود.

·        اخوان نماینده ناتورالیسم هومانیستی است.

·        گاهی نماینده ناتورالیسم فمینیستی است.

   

5

دامن سیرابش از موج طراوت، مثل دریا بود

·        دامن سیب فمینیزه گشته موج می زند.

·        بسان دریا که مواج است.

·        سیبی که فمینیزه شده بود، دوباره ناتورالیزه می شود.

·        به دریا تشبیه می شود.

·        این لیاقت هنری و استه تیکی بی همتای اخوان است:

·        ناتورالیزه کردن انسان و جامعه و هومانیزه کردن و سوسیالیزه کردن و فمینیزه کردن چیزهای طبیعی.

6

دامن سیرابش از موج طراوت، مثل دریا بود

·        موج دامن سیب زن واره و دریا واره، موج معمولی و خشک و خالی نیست.

·        موجی از جنس طراوت و شادابی است.

·        این بدان معنی است که در تخیل شاعر، طراوت ماتریالیزه می شود و مواج می شود.

·        این هنوز چیزی نیست.

7

دامن سیرابش از موج طراوت، مثل دریا بود

·        اکنون اخوان واژه ی «سیراب» را به خدمت می گیرد که حاوی و حامل معانی مرکب از اجزای خویش است:

·        سیراب هم به معنی اشباع شده است و هم به معنی سیر از آب است.

·        به معنی سرشار از آب است و آب مظهر طراوت است.

·        دامن سیب زن واره سرشار از موج طراوت است، طراوتی که یاد آور طراوت آب است.

·        به همین دلیل، بسان دریا ست که آب ناب است و امواجش سیراب از طراوت آب است.

·        اگر این شاهکار نیست، چیست؟

·        کدام شاعر در مقیاس ملی و بین المللی به گرد اخوان می رسد؟

   

ادامه دارد.