دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (338)

  

پروفسور دکتر هورست هولتسر

فصل هشتم

علوم اجتماعی / جامعه شناسی

برگردان شین میم شین

بخش دوم

اثبات حاکمیت پسا انقلابی بورژوازی     

سن سیمون و کومته

پیشکش

 به

 پروفسور پهلوان پرولتاریا

امیر حسین آریان پور

(۱۲۹۵ ـ ۱۳۶۸) 

 هنری سن سیمون (1760 ـ  1825 )

مؤسس مکتب فکری اقتصادی ـ اجتماعی علمی موسوم به

سن سیمونیسم

پدر جامعه شناسی علمی و سوسیالیسم اوتوپیکی

از مبارزان جنگ استقلال آمریکا (1706 ـ 1783)

بر ضد انگلیس

از طرفداران انقلاب کبیر فرانسه (1789)

در سال 1794 کم مانده بود که به گیوتین سپرده شود.

·        «به انقلاب پایان دهید!»

·        این فراخوان سن سیمون در اوایل قرن 19 است.

·        (سومبارت، «سن سیمون و کومته»، در اثر ورنر، «مقدمه ای بر جامعه شناسی»، 1955، ص 87)  

1

·        سن سیمون با این فراخوان، انقلاب فرانسه را دستخوش «بحران» تلقی می کند و برای تضمین صعود بورژوازی و پیشرفت اجتماعی که از بورژوازی انتظار می رود، به ختم انقلاب فرا می خواند.  

2

·        سن سیمون برای ختم انقلاب دو شرط تعیین می کند:  

الف

·        شرط اول سن سیمون این است که خروج از «بحران»  با «تغییر کلی سیستم اجتماعی» ضرور (جبری)، به حاکمیت بورژوازی منجر شود.

·        («آثار سن سیمون و انفانتین»، 1865، ص 3)

ب

·        شرط دوم سن سیمون عبارت است از سرکوب هر حرکتی که حاکمیت بورژوازی را به خطر اندازد.  

·        خطر مهیب از دید سن سیمون، خطر پرولتاریا، یعنی طبقه کارگر است که با صنعتی گشتن جامعه بتدریج توسعه می یابد و در مبارزات انقلابی دانش تجربی و سیاسی چشمگیری کسب می کند.

·        (آبندروت، «تاریخ اجتماعی جنبش کارگری اروپا»، 1968، ص 15)

3

·        سن سیمون با خاستگاه طبقاتی اشرافی اش و با دورنمای کلان بورژوائی اش بر آن بوده که می توان بنیان لازم برای ختم انقلاب را به کمک طرح «علم انسانی نوینی» عملی ساخت.

·        (سن سیمون، «خاطرات راجع به علم انسانی»، 1858، ص 336)

4

·        بنظر سن سیمون، «علم انسانی نوین» ـ بر خلاف فلسفه تاریخ اسپکولاتیو (گمانورز)  تاکنونی ـ  باید از دو نظر، «پوزیتیو» (مثبت) باشد:

·        (همانجا، ص 379)    

الف

·        «علم انسانی نوین» از سوئی به عنوان به اصطلاح ضربت بورژوازی بر مالکیت روحانی ـ فئودالیستی، به جامعه و تاریخ به مثابه «قطعه ای طبیعت» می نگرد و بی اعتنا به اراده الهی و موجودات انتزاعی به توضیح «علم الاشیائی» جامعه و تاریخ بر اساس قانونمندی های درونی و نظام آنها می پردازد.  

ب

 جرمی بنتهام (1748 ـ 1832) 

فیلسوف، حقوقدان و رفرمیست اجتماعی انگلیس

از پیش اندیشان فمینیسم، آزادی بیان، حقوق جانوران،

حقوق همجنسگرایان، مخالفت با اعدام

·        «علم انسانی نوین» از سوی دیگر باید با معیارهای عملی ـ سیاسی مطابقت داشته باشد، که از وضع آماجی روند تاریخی بطور اوتیلیتایستی (سودمندی گرائی) پیش تعیین شده، استخراج می شوند.

·        وضع اماجی پیش تعیین شده از سوی بنتهام:

·        «بزرگ ترین سعادت ممکنه برای بیشترین تعداد افراد جامعه»      

5

·        بنظر سن سیمون، پیشرفت عنقریب در جهت نیل به سعادت مورد نظر بنتهام، بیشک سعادت بورژوازی است.

·        ولی ضمنا در خدمت رفاه عامه است و با «علم انسانی نوین» پوزیتیو او انطباق دارد.

6

·        سن سیمون وضع اماجی پیش تعیین شده از سوی بنتهام را تأییدی بر کیفیت «پوزیتیو» (مثبت) «علم انسانی نوین» خود می داند.     

7

·        برای اینکه سن سیمون بر آن است که با «علم انسانی نوین» مبتنی بر «مشاهده»، و «قوانین ثابت» خویش روند و روال توسعه مبتنی بر «قوانین طبیعی» را کشف کرده است که با توجه به انتظام و قانونمندی آنها می توان به توضیح «فاکت های» قابل کشف تاریخ نایل آمد.

·        (همانجآ ص 336

·        سنت میل، «منطق»، جلد 2، 1863، ص 488 )

8

·        روند توسعه از دید سن سیمون در پیشرفت «ضرور» (جبری) روح انسانی است که از مرحله تئولوژیکی به مرحله متافیزیکی و بعد به مرحله علمی ـ پوزیتیو اعتلا می یابد و بدین طریق، سیستم های فکری منطبق با فرم های جامعه را از برده داری تا دولت صنعتی قابل اداره علمی پیش می برد.

9

·        سن سیمون با این طرز تفکر مبتنی بر علم (اجتماعی) پوزیتیو و با این تحلیل از جامعه صنعتی به مثابه نقطه پایانی ضرور (جبری) و ضمنا مبتنی بر قوانین طبیعی تاریخ بشری نمی تواند از موضع ایدئالیستی پا فراتر نهد.  

10

·        این موضع فکری سن سیمون، البته موضعی بورژوائی ـ ایدئالیستی است که روی هم رفته در ورای جهان نگری، جامعه نگری و تاریخ نگری روحانی ـ فئودالی قرار دارد و در مقایسه با دورنمای تئولوژیکی و یا فئودالی ـ قراردادی ـ نظری، دورنمای طبقه بورژوازی انقلابی و قاطعانه ای است.

·         (کون، «پوزیتیویسم در جامعه شناسی»، ص 4)

ادامه دارد.