سیری در شعری از نیاز یعقوبشاهی (9)

با بودا

سرچشمه:

صفحه فیسبوک

نیاز یعقوبشاهی

تحلیلی از شین میم شین

بودا

(در سال ۵۶۳ قبل از میلاد مسیح)  

از همراهى، مهر پديد آيد
از مهر، رنج

·         در این حکم بودا یکی از دیر آشنا ترین دیالک تیک های هستی عینی تبیین می یابد و ضمنا تشریح می شود:

·        بودا دیالک تیک علت و معلول را به شکل دیالک تیک همراهی و مهر بسط و تعمیم می دهد و بعد در سیستم مختصات دیگری دیالک تیک علت و معلول را به شکل دیالک تیک مهر و رنج بسط و تعمیم می دهد.

·        اکر کسی اندکی دقت کند، یکی از قوانین دیالک تیکی  مهم در این زمینه را می آموزد:

1

از همراهى، مهر پديد آيد
از مهر، رنج

·        در حکم نخست، همراهی علت است و مهر معلول.

2

 هوشنگ ناظمی (امیر نیک آیین)

(1310 ـ 1367)

تاریخ اعدام : ۲۹ تیر (شهریور) ۱۳۶۷

زندان اوین

از مهر، رنج پديد آيد

·        در حکم دوم، مهری که قبلا معلول بود، به ضد دیالک تیکی خود بدل شده، یعنی علت شده و موجد معلولی است:

·        مهر علت معلولی به نام رنج است.

·        امیر نیک آیین در میراث فلسفی ارجمندش از «زنجیر علی» (زنجیر علت و معلولی) سخن گفته است.

·        منظور امیر توده ها این بوده که در زنجیر علیت، هر حلقه ای معلول حلقه قبل از خود و علت حلقه بعد از خود است:

·        یعنی در آن واحد ـ البته در دو سیستم مختصات متفاوت ـ دیالک تیکی از علت و معلول است.

·        یادش به یاد باد عزیز زود از دست رفته توده ها.

3

 از همراهى، مهر پديد آيد

از مهر، رنج

·        زنجیر علی اما زنجیری بی آغاز و بی انجام است:

·        یعنی حلقه اول و آخر ندارد.

·        عیب بینشی بودا نیز همینجا ست:

·        همراهی حلقه علی (علت و معلولی)  نخستین نیست.

·        خود همراهی هم علتی داشته است، علتی که به نوبه خود معلول علتی دیگر بوده است.

·        به همین دلیل با اتکاء صرف بر دیالک تیک علت و معلول نمی توان به توضیح پیگیر مسائل نایل آمد.

·        بلکه باید قوانین دیالک تیکی و دیالک تیک های دیگر را نیز به خدمت گرفت.

·        هگل شاید به همین دلیل از مفهوم «بی پایانی کریه» سخن می گوید.

·        دیالک تیک علت و معلول اما فی نفسه شناخت افزار دیالک تیکی ارزشمندی است و نباید از آن صرفنظر کرد.

·        امیر نیک آیین نیز بر این نکته تأکید داشته است.  

4

از همراهى، مهر پديد آيد،
از مهر، رنج.
پس مرد دانا، چون چنين است،
همچون كرگدن، تنها سفر كن!

·        بودا از دیالک تیک علی همراهی و مهر و رنج دو نتیجه می گیرد:

الف

·        نتیجه اول بودا، سقوط آدمی به درجه کرگدن است.

·        به عبارت دیگر سرمشق سفر قرار دادن کرگدن است.

·        بودا در این زمینه اما تنها نیست.

·        قرن ها بعد از بودا، حکمای امپریالیسم نیز سقوط به شیوه زیست بهایم را تئوریزه، تبلیغ و توصیه خواهند کرد:

 آرتور شوپنهاور (1788 ـ 1860)

فیلسوف، نویسنده و استاد در مدارس عالی آلمان

از مهمترین فلاسفه بورژوائی واپسین

نماینده ایدئالیسم ذهنی

در تئوری شناخت نماینده سوبژکتیویسم

·        آرتور شوپنهاور ـ معلم نیچه ـ خواهد گفت:

·        بر خلاف دعاوی پر طمطراق فلسفه دانشگاهی، در تاریخ جهان نه قانونمندی و کلیت، بلکه فقط حیات فردی وجود دارد.

·        ملت ها فقط بطور انتزاعی وجود دارند.

·        افراد اما واقعی و رئال اند.

·        بنابرین، تاریخ جهان فاقد معنای متافیزیکی مستقیم است:

·        تاریخ جهان ترکیب تصادفی محضی بیش نیست.»

·        فرم سلطنتی حکومت، بطور کلی طبیعی ترین فرم حکومت انسانی است.

·        به همان سان که انتخاب یکی به عنوان رئیس و سرکرده هم برای زنبور ها و مورچه ها، هم برای درناهای مهاجر، هم برای فیل های دوره گرد و هم برای گله گرگ ها و دیگر ددان درنده امری طبیعی است.»

ب

·        نتیجه دیگر بودا، از دیالک تیک همراهی و مهر و رنج،  صرفنظر بر همسفر و تک و تنها روی است.

5

از همراهى، مهر پديد آيد،
از مهر، رنج.
پس مرد دانا، چون چنين است،
همچون كرگدن، تنها سفر كن!

·        سفر اما به چه معنی است؟

·        همراهی به چه معنی است؟

6

از همراهى، مهر پديد آيد،
از مهر، رنج.
پس مرد دانا، چون چنين است،
همچون كرگدن، تنها سفر كن!

·        بودا به احتمال قوی، حیات بشری را سفری تصور و تصویر می کند.

·        سفر خود دیالک تیک مبدأ ـ مسافر ـ مقصد است.

·        بودا احتمالا دیالک تیک مبدأ ـ مسافر ـ مقصد را به شکل دیالک تیک تولد ـ زندگی ـ مرگ بسط و تعمیم می دهد و بر اساس تأملات خود راجع به شیوه زندگی، رهنمود می دهد:

·        بزعم بودا، چون مسافرت جمعی موجد مهر و چون مهر موجد رنج است، پس همان بهتر که کرگدن واره تک و تنها به زندگی ات ادامه دهی.

·        عزلت بگزینی، عارفانه در خود فرو شوی.

7
پس مرد دانا، چون چنين است،
همچون كرگدن، تنها سفر كن!

·        همراهی در قاموس بودا و فلاسفه چین باستان، مثلا لائوتسه، یک مفهوم فلسفی است.

·        اگر مفهوم همراهی را بسط و تعمیم دهیم به  مفاهیم نازلتر و عای تر دیگری خواهیم رسید:

الف

·        ساده ترین مفهوم حاصل از بسط و تعمیم مقوله همراهی، حرکت مکانیکی خواهد بود.

·        همراهی در این صورت، به معنی حرکت با کسی از مبدأ معینی به سوی مقصد معینی خواهد بود.

·        در روند رهروی (در طول سفر)، میان دو رهرو (دو همسفر) آشنائی پدید خواهد آمد.

·        به شناخت کم و بیش یکدیگر نایل خواهند آمد. 

·        همین شناخت است که از سوئی منبع مهر است و از سوی دیگر منبع قهر:

1

·        از آشنائی با جنبه های مثبت همسفر نسبت به او مهر، علاقه و حتی عشق پدید خواهد آمد.  

2

·        و از آشنائی با جنبه های منفی همسفر نسبت به او قهر، نفرت و حتی کین پدید خواهد آمد.

3

·        و چون هر همسفری حاوی خصایل و صفات مثبت و منفی بزعم همسفر دیگر است، پس نتیجه حاصل از همراهی، نه مهر محض و یا قهر محض، بلکه دیالک تیکی از مهر و قهر، علاقه و نفرت، عشق و کین خواهد گشت.

ب

·        اگر مقوله فلسفی همراهی را در حرکت مکانیکی خلاصه نکنیم و در فرم های مختلف و متفاوت بسط و تعمیم دهیم، به  مفاهیم زیر خواهیم رسید:

1

·        همکاری

2

·        هماندیشی

3

·        هماموزی

4

·        همرزمی

5

·        همیاری

6

·        همبائی (همزیستی)

·        و غیره.  

·        همه این فرم های بسط و تعمیم مقوله همراهی بودا، دیالک تیکی از مهر و قهر خواهند بود.

·        بستر تشکیل و حل و بازتشکیل تضادهای چرکین خواهند بود.

8

از همراهى، مهر پديد آيد،
از مهر، رنج.
پس مرد دانا، چون چنين است،
همچون كرگدن، تنها سفر كن!

·        نتیجه گیری بودا نیز به دلیل طرز تفکر متافیزیکی اش، بو دار است:

·        اگر موعظه بودا را درست فرمولبندی کنیم، به شکل زیر خواهد بود:  

از همراهى، مهر و قهر پديد آيد،
از مهر و قهر، رنج و راحت.
پس مرد دانا، چون چنين است،
همچون ادمیزاد، گه تنها و گه همبا سفر كن!

·        در این صورت زندگی دیالک تیکی از تنهائی و همبائی خواهد بود و «حاصلخیز»  (از واژه های محبوب حیدر مهرگان) خواهد بود.

ادامه دارد.