شعر نیما یوشیج در آئینه سیاوش کسرائی (13)

نیمایوشیج (1274 ـ 1338)

تحلیل واره ای از

گاف سنگزاد

11

مفهوم «پرهیزگاری»

به همان گونه که طبیعی بود که مردی با آن بینش و فراست و وسعت نظر 

و پرهیزگاری تن به قبول دروغ و سیاهی ندهد.

·        مفهوم «پرهیزگاری» یکی از مفاهیم مذهبی است و سیاوش آن را ـ به احتمال قوی ـ به تقلید از احسان طبری بکار می برد.

·        احسان طبری می کوشد که بسیاری از واژه های مذهبی و قرون وسطائی را با محتوای دنیوی مدرن پر کند.

·        این حدس ما اگر درست باشد، باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

·        نیما به نظر سیاوش مردی پرهیزگار بوده است.

·        مرد پارسا در ترمینولوژی مذهبی به مردی خداترس می گویند که از ترس دوزخ و بازجوئی الهی از ارتکاب گناه، یعنی از تخطی از فرامین الهی پرهیز می کند.

·        دشواری کار ده چندان می شود، وقتی که عالمی بسان سیاوش برای تبیین منظور خویش به مفاهیم مذهبی و قرون وسطائی توسل جوید.

·        منظور سیاوش شاید این باشد که نیما تن به فساد و آلودگی نمی دهد و پاک می زید، بر کسی ستم روا نمی دارد، نان از رنج مغز و بازوی خویش می خورد و نه از رنج غیر.

12

مفهوم «دروغ»

به همان گونه که طبیعی بود که مردی با آن بینش و فراست و وسعت نظر 

و پرهیزگاری تن به قبول دروغ و سیاهی ندهد.

·        نیما بنظر سیاوش، تن به قبول دروغ نمی دهد.

·        زیرا انسانی بینش مند، فراست مند، دور نگر و پرهیزگار است.

·        برای درک معنی دروغ باید ضد دیالک تیکی آن را پیدا کرد.

·        ضد دیالک تیکی دروغ (باطل)، حقیقت است.

·        بدین طریق، بزعم سیاوش، نیما طرفدار بی چون و چرای حقیقت عینی و تاریخی است و لذا تن به قبول ضد حقیقت (دروغ) نمی دهد.

·        حقیقت پرستی یکی از سجایای ماهوی طرفداران پیشرفت اجتماعی در سراسر تاریخ بوده است.

 جوردانو برونو (1548 ـ 1600) 

فیلسوف، شاعر و کشیش انقلابی و پرشور ایتالیائی

که از سوی دستگاه تفتیش عقاید کلیسای کاتولیک به مرگ در تل آتش محکوم شد.

نظریات اتیکی جوردانو برونو در مبارزه بر ضد اتیک تئوسانترال و دگم های اخلاقی کلیسای کاتولیک از اهمیت چشمگیری برخوردارند.

او از حقانیت اخلاقی مبارزه عقل بر ضد عرفانگرائی مذهبی و بر ضد اوتوریته کلیسا سخن می راند و از آن با شناخت علمی مبتنی بر حقیقتگروی به دفاع برمی خیزد.

·        چه بسا حقیقت پرستان غیوری از جنس جوردانو برونو در دفاع از حقیقت، جزغاله شدن بره وار در تلی از آتش را ـ حتی ـ ریسک می کنند.

·        به قول مارکسیست آلمانی معاصر:

·        «کمونیست ها تنها دگمی که دارند، حقیقت عینی است!»

·        حقیقت اما آنتی تز همه دگم ها و جزم ها ست.

·        پای بندی به «دگم» حقیقت، به معنی آنتی دگماتیسم بی چون و چرا ست.

13

مفهوم «سیاهی»

به همان گونه که طبیعی بود که مردی با آن بینش و فراست و وسعت نظر 

و پرهیزگاری تن به قبول دروغ و سیاهی ندهد.

·        مفهوم «سیاهی» به معنی تحت اللفظی اش ضد دیالک تیکی روشنائی است.

·        در ادب پارسی اما در مفهوم سیاهی، همه چیزهای مادی و فکری ناپسند تجرید می یابند.

·        نیما دشمن سیاهی به معنی فلسفی آن بوده است.

·        نیما طرفدار نور به معنی فلسفی آن بوده است!

ادامه دارد.